SINDIRGI Yağcıbedir Halıcıları Derneği Başkan Yardımcısı Ekrem Yavaş, 1940'lı yılların sonlarına doğru yapılan bir araştırma sırasında Avrasya'nın Altay bölgesinde bir halı bulunduğunu hatırlattı.
AYNI DESEN VE TEKNİKLE DOKUNUYOR
Yavaş, ''Pazırık'' adı verilen bu halının, dünyanın ilk halısı olarak kabul edildiğini ve yaklaşık 2 bin 300 yıllık bir tarihe sahip olduğunu belirtti.
İncelemelerde uzun yıllardır Sındırgı'da üretilen Yağcıbedir ile Pazırık halısının benzer olduğunu gördüklerini ileri süren Yavaş, şöyle devam etti:
''Sındırgı'daki Yörük köyleri, Orta Asya'dan Anadolu'ya geldikleri günden bugüne kadar aynı desen ve teknikle halı dokuyorlar. Yağcıbedir halısının desenleri Yörüklere göredir. Yaklaşık 2 bin 300 yıl önce Orta Asya'da nasıl dokunuyorsa Sındırgı'da da aynı dokunuyor. Yağcıbedir ile Pazırık halılarındaki desenler, teknik, düğüm, yün ve boyalar aynı. Düğümler iki çeşittir. Yağcıbedir halısında kullanılan düğüm tekniği, kravat düğümü dediğimiz hekim düğümüdür. Türk düğümü de denir. İkincisi de İran düğümüdür ve tek düğümdür. Yağcıbedir halısında kullanılan düğüm kaba olabilir, ama daha sağlamdır. Aynı düğüm, Pazırık halısında da vardır.''
30 KÖYDE HALI DOKUNUYOR
Yavaş, Sındırgı'da 6 köyde tamamen eski yöntemlerle, orijinal olarak Yağcıbedir el halısı üretildiğini belirterek, ''İlçedeki 30 köyde Yağcıbedir halısı dokunur ancak 6 köyün dışındakiler, ikinci kalitededir. Biz 6 köye teknik, boya, desen konusunda kesinlikle müdahale etmeyiz. Onlar yüzlerce yıllık kültürlerini, duygularını işledikleri halıları anlam katarak dokurlar'' dedi.
HALI DOKUYAN KADININ KAZANCI DÜŞÜK
Bir Yağcıbedir halısının 150-200 yıl kullanılabildiğini ve boyasının renginde en küçük bir solma yaşanmadığını vurgulayan Yavaş, bir metrekarelik halıyı bir kadının ortalama 15-20 günde dokuyabildiğini anlattı.
Ekrem Yavaş, 6 metrekarelik en büyük halı için 3 kadının iki ay çalıştığını belirterek şöyle devam etti:
''Bu halı 2 bin 500 bin liradan satılıyor. Köylüden alım fiyatı ise bin 700 ile 2 bin lira arasında oluyor. İp parası 700 lirayı düşerseniz, 3 kadının eline geçen toplam para bin lira. Kişi başına 330 lira yapıyor ki, aylığa bölerseniz her kadın 200 lira bile kazanmıyor. Önceden iki memur maaşına 2,5 metrekarelik halı alınırdı. Bugün bu boyuttaki halının satışı 700 lira. Memur maaşının en düşüğü bin 500 lira ise 3 bin lira falan olmalı. Gelir böyle düşünce köylüler, hayvancılığa, tarıma, zeytin bahçelerinde işçiliğe yöneldi.''
Kültür ve Turizm Bakanlığından destek beklediklerini belirten Yavaş, bu tür unutulmaya yüz tutmuş el sanatlarının korunması, gelecek kuşaklara aktarılması için Yağcıbedir halılarında KDV'nin kaldırılmasını istedi.
İhracatı yapılan, ancak en fazla ABD'den talep gören Yağcıbedir halısında her desenin farklı anlamlar taşıdığını anlatan Yavaş, kadınların dokuduğu bazı halıları genç kızların kesinlikle üretmediğini söyledi.
.jpg)
HER DESEN FARKLI ANLAM TAŞIYOR
Yavaş, ''eli belinde'' adı verilen motifin doğurganlığı anlattığını ve çocuğu olan kadınların dokuduğunu belirterek, şunları kaydetti:
''Çocuğu olmayıp da özlem çeken kadınlar da bu motifi işler. Halıda küçük beyaz noktalar kullanmışsa çocuk özlemi çeken kadın tarafından üretildiği anlaşılır. Beyaz noktalar yoksa çocuğu olan kadın dokumuştur. Bu halıları genç kızlar dokumaz. Zümrüdü Anka Kuşu ve ejderhanın savaşının anlatıldığı civa motifini ise sadece genç kızlar kullanır. Üzerine beyaz desenler işlenmişse kızların evlilik hazırlığı yaptığını anlatır. Birçok genç kız halının ortasına nazarlık olsun diye beyaz çizgiler çeker. Dirilişi sembolize eden yılan motifleri de sıklıkla kullanılır.''
Evlenme çağına gelen genç kızların ise halı dokurken özellikle hata yaptığını anlatan Yavaş, ''Kız, halının değerini düşürmeye çalışır. Pazar yerine giden babası, halıyı hatasından dolayı ucuza sattığı zaman kızının evlenmek istediğini anlar. Halıda hata, kızın evlilik yaşının geldiğine işarettir'' diye konuştu.
Yavaş, Yağcıbedir halısında kullanılan desenlerin, gücü, bereketi, ölümü, canlılığı anlattığını belirterek, Yörüklerin duygularını işlediği bu el halısının gelecek nesillere aktarılması için mutlaka desteklenmesi gerektiğini sözlerine ekledi.
